Trataka, to technika w hatha-jodze zaliczana do shatkarma.
Polega na ciągłym wpatrywaniu się w nieruchomy obiekt bez mrugania, co będzie powodowało łzawienie.

Można spotkać się z dwoma sposobami wykonania trataki:
1. Bahiranga trataka – obiekt koncentracji jest zewnętrzny.
Skupiasz wzrok na niewielkim przedmiocie nie mrugając, aż pojawią się łzy.
Obiektem może być np.: punkt, płomień świecy, symbol, pełnia księżyca, zachód słońca, kryształowa kula.
2. Antaranga trataka – (służąca bardziej koncentracji i nie opisana w Hathajogapradipice) oczy są zamknięte i wpatrujesz się w wyobrażony symbol, bądź punkt.

Wykonanie:
Hatha-jogini bez mrugania wpatrywali się w zachodzące słońce.
Obecnie najbardziej rozpowszechnione jest wpatrywanie się w płomień świecy.
Usiądź w wygodnej pozycji medytacyjnej. Płomień świecy powinien znajdować się na wysokości oczu, w odległości około 90-100 cm. Najpierw zamknij oczy zrelaksuj się i uspokój umysł, trwaj nieruchomo w pozycji przez chwilę.
Następnie otwórz oczy i wpatruj się w płomień tuż nad knotem 5-10 min i nie mrugaj. Jeśli nie możesz utrzymać wzroku zamknij oczy. Kiedy zamkniesz oczy wpatruj się w pozostały obraz, jeśli się przesuwa postaraj się utrzymać go w centrum, wpatruj się w niego, aż do jego zniknięcia. Utrzymuj spokojny, umysł, bez myśli, jeśli pojawiają się myśli nie podążaj za nimi tylko koncentruj się na oddechu, nadal skupiając wzrok.
Zanim otworzysz oczy, możesz przyłożyć ciepłe, otwarte dłonie do zamkniętych oczu (rozgrzej dłonie pocierając jedną o drugą), tak aby nie dochodziło światło z zewnątrz, ale nie przyciskaj gałek ocznych, po chwili otwórz oczy trzymając przyłożone dłonie, chwilę pozostaw, po czym odłóż dłonie.
Praktykuj 15-20 min, starając się jak najdłużej utrzymać otwarte oczy, bez mrugania.

Kiedy:
Trataka praktykowana na pusty żołądek jest bardziej efektywna.
Dobry czas na praktykę, to wcześnie rano (sugeruje się między 4 a 6 godziną) albo wieczorem, kiedy jest ciemno. Wykonuj ją po praktyce asan i pranajamy, a przed medytacją.

Działanie:
Trataka może i jak najbardziej służy koncentracji, ale dzięki korzystnemu wpływowi na oczy i wzrok należy do shatkarma.
Ma usuwać zmęczenie oczu, leczyć dolegliwości oczu, krótkowzroczność, astygmatyzm, a także początkowe fazy zaćmy.

Uwaga!
Nie wykonuj trataki w szkłach kontaktowych.